گلخانه فضایی فوق العاده زیبا و دل انگیز می‌باشد که در آن انواع گل ها، گیاهان یا میوه های مختلف و متنوع کاشت می شود. اولین بار در زمان روم باستان، با یک روش مصنوعی باغبانان رومی، برای رشد سبزیجات سیستمی شبیه گلخانه ایجاد کردند. آن ها در طول روز در چرخ دستی‌هایی مقابل نور خورشید محصول خیار را قرار می‌دادند و سپس شب محصول را به جای گرم منتقل می کردند.

گلخانه

در زبان انگلیسی گلخانه (Greenhouse)گفته می‌شود. که از اسکلت و چهار چوبی با پوشش شفاف ساخته شده می‌شود. که نور و گرمای خورشید در آن به خوبی قابل نفوذ می باشد. و در آن نهادهایی موثر همانند (نور، رطوبت، دما و دی اکسید کربن) که در رشد و نموی محصولات کشاورزی و باغبانی تاثیر دارد امکان پذیر و قابل کنترل می باشد.همچنین فراهم ساختن شرایطی کاملا مناسب برای رشد و نموی میوه ، گل‌ها و گیاهان را دارا می باشد که این محصولات می‌توانند در برابر خسارت و شرایط نامساعد به حفظ و رشد و نموی محصولات در برابر  عواملی از قبیل آفات و بیماری و تغییرات آب و هوایی کمک کند.

مزایای کاشت گلخانه ای چیست؟

گلخانه ای دارای مزایای بسیاری برای  کشت انواع مختلف محصولات کشاورزی و باغبانی است که در اینجا به مهمترین آن ها اشاره خواهیم کرد:

• محصولات کشت شده در گلخانه بیشتر از محصول کشت شده در فضای آزاد کهبرابر۱۰ تا ۱۲ ارتفاع دارد که این میزان بستگی به نوع گلخانه، نوع محصول کشت شده و امکانات کنترلی گلخانه بستگی دارد.
• افزایش تولید انواع محصولات کشاورزی و باغبانی در شرایط گلخانه‌ای
• تولید محصول در تمام چهار فصل سال
• تولید انواع میوه ها و سبزی های خارج از فصل
• قابلیت کنترل موثر بر محصول در برابر آفات و بیماری‌ها
• استفاده از انواع  سموم ، کودها و آفات کش ها به صورت کنترل شده
• قابل کنترل تولید و  نیاز به آبیاری کمتر
• امکان مقاوم کردن گیاهان حاصل از کشت بافت
• امکان تولید اقتصادی محصولات  و با صرفه
• امکان اجرای کشت محصول کشاورزی و باغبانی بدون استفاده از خاک

گلخانه‌ها از نظر اندازه و ابعاد

انواع گلخانه ها از نظر ابعاد و اندازه با یکدیگر تفاوت دارند.گلخانه ها به دو صورت ثابت و متحرک وجود دارند:

1. گلخانه های ثابت: همانطور که از نامش پیداست به شکی کاملا ثابت و از مصالح ساختمانی ساخته می‌شود.

2. گلخانه های متحرک: این نوع گلخانه ها از اجزایی ساخته می شوند که امکان جابجایی و انتقال آنها وجود دارد.

مهمتریننکات در ایجاد گلخانه

موقعیت گلخانه باید به گونه‌ای باشد که بیشترین مقدار نور خورشید را دریافت نماید. موضوعی بسیار مهمی که  باید در ایجاد گلخانه به آن دقت کرد، جریان هوا می‌باشد. چراکه گردش هوا باید به شیوه‌ای باشد که در نزدیکی برگ‌های گل و گیاهان هوای تازه قابل تامین باشد تا گیاه بتواند دی اکسید کربن تازه را دریافت نماید و اکسیژن لازم را پس دهد.

همچنین دلیل شرایط محیطی و کنترل آن در فرآیند فتوسنتز گیاهان و تولید محصولات امری مهم می‌باشد، چراکه این موضوع به بستگی عواملی ازقبیل دما، آب، شدت نور و مواد غذایی دارد. همچنین آبیاری گلخانه بستگی به نوع محصول دارد که  به صورت بارانی یا قطره ای انجام شود.

انواع گلخانه

1- گلخانه تفریحی و سرگرمی: در این نوع گلخانه بیشتر گلها و درخچه های زینتی خانگی نگه داری می‌شود.

2-گلخانه تحقیقاتی: هدف از ساخت این نوع گلخانه برای تحقیقات و اصلاح ساختار ژنتیکی و تولید محصولات کشاورزی و باغبانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3- گلخانه آموزشی: هدف از احداث این نوع گلخانه جهت أموزش کارآموزان و دانشجویان در راستای آموزش مراحل کاشت, داشت, برداشت و مدیریت محصولات کشاورزی و باغبانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

4- گلخانه تجاری: هدف از احداث این نوع گلخانه جهت تولید محصولات کشاورزی و باغبانی خارج از فصول سال در فضای باز در راستای اشتغالزایی و و کسب درآمد می باشد.

گلخانه ها از نظر ساختار:

1- گلخانه یکطرفه: این نوع گلخانه بطور معمول در کنار گلخانه ای دیگر یا کنار دیوار احداث می‌شود.

2-گلخانه نیمه دوطرفه: این نوع گلخانه شباهت زیادی به گلخانه دوطرفه دارد. با این تفاوت که سقف این نوع گلخانه از دو شیب غیر مساوی پوشانیده شده است.

3-گلخانه دوطرفه یا سقف شیروانی: این نوع گلخانه دارای شیب تند به شکل کلمه (A)و سقف آن به شیوه ای میباشد که پهناد سقف تمامی گلخانه به صورت مساوی پوشانیده شده ساخته می‌شود.

4-سقف گنبدی: این نوع گلخانه که از نامش پیداست به شکل گنبد که دارای دو سطح شیب دار با شیب مساوی که تمامی مزایای گلخانه ای تونلی را شامل می‌باشد ساخته می‌شود.  

5-دندانه ای: ساخت این نوع از گلخانه در مناطق بالای که 40 درجه عرض جغرافیایی دارد و سطح آن تبادل کمتری با محیط دارد.

6-سقف قوسی: این نوع گلخانه به شکل کوانست یا نیمه استوانه ای که اسکلت آن از لوله های آب ساخته می‌شود.

لوازم و تجهیزات گلخانه

تجهیزات لازم که در گلخانه مورد استفاده می باشد به صورت زیر است:

وسایل گرم کننده گلخانه:

امروزه  برای گرم کردن گلخانه‌ها، در بیشتر نقاط کشور از بخاری های گازی و نفتی استفاده می‌شود. همچنین باید دودکش آن ها طوری قرار گیرد که به هوای بیرون راه داشته باشد تا از تولید گازهای سمی ناشی از سوختن نفت و گاز، به گیاهان داخل گلخانه آسیب نرساند.

نمی توان هیچکدام یک از سوخت‌های‌ گلخانه‌ (نفت، گاز و زغال) را برای تمام گلخانه‌ها توصیه کرد، چراکه هر گزینشی، به عواملی مانند موجود بودن سوخت مورد نظر،هزینه های ترابری،  هزینه هر واحد گرمایی ، وسایل مورد نیاز و کارگر بستگی دارد.

همچنین در گلخانه های بزرگ و به ویژه در سطح تجاری مواد سوختنی در یک دیگ بخار سوزانده می شوند و به صورت آب گرم یا بخار، گرما در تمامی قسمت‌های گلخانه توزیع می‌شود.

به وسیله لوله‌های که در اسکلت گلخانه قرار گرفته است آب گرم یا بخار از کنار دیوارهای جانبی و از زیر سکوهای گلخانه عبور می‌کند و به صورتی کاملا یکنواخت گلخانه را گرم می‌کند، و پس از آن به دستگاه گرمازای مرکزی برگشته و دوباره، گرم می شوند. با در نظر گرفتن برتری ها و عیب های گزینشی (آب گرم  یا بخار)، صورت می‌گیرد.

به طور کلی از بخار در گلخانه های بزرگ  و از آب گرم در گلخانه های کوچک استفاده می گردد. اگر در یک سیستم بسته از آب گرم با دمای بالا و در فشار زیاد، استفاده شود. بازده آن به‌ صورت بخار خواهد بود، در گلخانه می‌توان از بخار آب برای سترون کردن خاک و وسایل گلخانه استفاده کرد. قابل ذکر می‌باشد که بهترین سوخت برای گلخانه ها گاز طبیعی می‌باشد.دلیل بر پاک سوختن و نبود نیاز به مخزن سوخت و همچنین هزینه نگهداری کمی دارد.

وسایل اندازه گیری دمای گلخانه:

با استفاده از انواع دماسنج های مختلف می‌توان دمای گلخانه‌ها را اندازه گیری کرد. در گلخانه برای اندازه گیری دما قرار دادن یک دماسنج کافی نمی‌باشد همچنین باید از دو یا چند وسایل اندازه گیری دما  استفاده کرد. چراکه دما در ارتفاع‌های مختلف گلخانه با هم تفاوت دارد، برای اینکه از دمای واقعی محیط اطراف گیاه مطلع شویم  باید دماسنج در سطح گیاه قرار بگیرد تا دمای واقعی را نشان دهد. برای اندازه گیری دقیق نوسان های دمایی شبانه روز از دماسنج هایی در گلخانه ها استفاده می شود که دمای شبانه روز گیاه را به صورت پیوسته ثبت کرده و بعضی اوقات با رطوبت سنج همراه می باشند.

به طور معمول نوعی از دماسنج‌ها که برای گلخانه ها مناسب می‌باشد،که  دمای لحظه ای را همراه با دمای بیشینه و کمینه نشان می‌دهد. دماسنج، وسیله ای می‌باشد که اندازه‌گیری دما را بر مبنای واحدهای مختلف انجام می‌دهد.همچنین  با استفاده از دماسنج‌ ها می‌توان دمای گلخانه  را اندازه گرفت. که رایج‌ترین دماسنج‌ها ،دماسنج‌های الکلی و جیوه ای می‌باشد که درون مخزنشان با منبسط شدن جیوه یا الکل کار می‌کنند.

توسط دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی اندازه‌گیری دما برای دماهایی امکان‌پذیر می‌باشد به طوری که مایع درون دماسنج  با نقطه انجماد بالا و نقطه جوش پایین‌ باشد که دماسنج‌های الکلی می‌توانند دماهای 78+ الی 165- را  نشان دهند و برای دماهای بالاتر  باید از دماسنج های ترموکوپلی و آذرسنج ها جهت اندازه‌گیری استفاده کرد.

منبع : شرکت گلخانه سازی سپید الوند